"Trumpfluisteraar" en "Teflon Mark": waarom is Mark Rutte de geknipte kandidaat voor het NAVO-leiderschap? (2024)

Het was juli 2018 toen de secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg iedereen behalve de leiders, ambassadeurs en een handvol medewerkers de vergaderzaal van het militaire bondgenootschap uitjoeg. De toenmalige Amerikaanse president Donald Trump had enkele minuten daarvoor de discussie over de toetreding van Oekraïne en Georgië tot de NAVO doen ontsporen. Hij dreigde dat de Verenigde Staten "hun eigen weg zouden gaan" als alle andere landen hun NAVO-budget niet zouden opkrikken.

De Franse president Macron en de toenmalige Duitse bondskanselier Merkel probeerden Trump nog te doen bijdraaien, maar dat leek niet veel uit te halen. Uiteindelijk zou het, volgens NAVO-directeur Timo Koster, Mark Rutte zijn geweest die op de president kon inpraten. Meer zelfs, Trump had het achteraf over een "fantastische tweedaagse in Brussel". Zo kwam Rutte aan de bijnaam "Trumpfluisteraar". Het is die reputatie als bruggenbouwer die hem het NAVO-voorzitterschap heeft opgeleverd.

Niet alleen in het buitenland, maar ook op 'Hollandse' grond staat Rutte bekend als een meester in het sluiten van compromissen. Hij was niet voor niets 13 jaar lang de man die de Nederlandse koers bepaalde.

"Het is een prettige persoonlijkheid die probeert met iedereen op te schieten", zei de Nederlandse politicus Alexander Pechtold ooit aan NOS. Hij toont zich respectvol tegen elke collega, wat maakt dat hij met elke partij kan praten en overal kan polsen voor akkoorden. Zelfs met Geert Wilders, voorzitter van de uiterst rechtse Partij voor de Vrijheid, zouden de persoonlijke relaties niet slecht zijn. Hij is de verpersoonlijking van "de kerk in het midden houden".

Die attitude weerspiegelt zich ook in de kabinetten die hij doorheen de jaren vormde. De VVD van Mark Rutte is een liberale partij met een gematigd conservatieve signatuur. Toch regeerde Rutte al met bijna alle partijen op het politieke spectrum: met CDA en de gedoogsteun van radicaal-rechts in Rutte I, over links met de PvdA in Rutte II, met de onuitgegeven combinatie van VVD en CDA met de links-liberalen van D66 en de conservatief-linkse ChristenUnie in Rutte III en IV.

Ruttes grootste talent als politicus is dat hij een raspoliticus is, gemaakt voor de job: conflictvermijdend, met een lach, schijnbaar zonder enige stress. Maar achter die goedgeluimde Rutte zit ook een keiharde werker, die leeft voor zijn job en alles tot in de puntjes voorbereidt.

Daarnaast was hij niet alleen premier, maar ook leerkracht maatschappijleer. Elke week stond hij enkele uren voor de klas op een middelbare school in Den Haag. Toen hij eerste minister werd, wilde hij die job niet opgeven. Zijn leerlingen beschreven meneer Rutte eerder als "streng en grappig", wat hem een zekere mate van sympathie opleverde.

Het is die herkenbaarheid, ver van een ivoren toren, die Rutte succes na succes bezorgt, naast een gebrek aan een echte sterke uitdager. Het maakt ook dat veel - heel veel - van de premier afglijdt. Het bezorgde hem de bijnaam "Teflon Mark", ter verwijzing naar de stof teflon waar weinig aan blijft kleven. Hoewel er verschillende schandalen op zijn pad kwamen - zoals de toeslagenaffaire rond subsidies voor kinderopvang - slaagde hij er telkens opnieuw in premier te worden.

De geknipte persoon om de NAVO te leiden, dacht de diplomatieke wereldtop dus. Zeker aangezien Trump, kandidaat om Amerikaanse president te worden,opnieuw heeft uitgehaald naar de NAVO-lidstaten. Trump hekelt dat veel landen hun beloftes niet nakomen en onvoldoende geld in hun eigen defensie pompen. De geschiedenis, zoals die zich voordeed in 2018, lijkt zich dus te herhalen. Rutte zal hoogstwaarschijnlijk, dit keer dan als NAVO-baas, opnieuw de kastanjes uit het vuur moeten halen.

De laatste jaren heeft hij als premier van Nederland zich duidelijk geprofileerd als een NAVO-fan. "Meer dan 2 jaar geleden, rond de start van de grootschalige Russische invasie van Oekraïne, is zijn inzicht veranderd", gaf Paul Van Hooft eerder al aan in 'De ochtend' op Radio 1. Hij werkt als hoofd van het trans-Atlantische programmavan het Haags Centrum voor Strategische Studies. "Tot dan was Nederland niet de beste leerling van de klas, maar de oorlog heeft wel degelijk een verschil gemaakt."

Nederland heeft de laatste jaren fors geïnvesteerd in defensie. "Het land haalt nog steeds de twee procent niet (percentage van het bbp dat landen zouden moeten investeren in defensie), maar als de huidige tendens zich doorzet, dan haalt Nederlanddie kaapnaar alle verwachting wel de komende jaren."

Naast het budget, heeft Rutte ook de toon van de hele discussie veranderd. "Hij wil de focus van de Verenigde Staten doen afleiden. Hij benadrukt dat we niet alleen mogen denken aan Trump en wat de Amerikanen vragen. Het is breder. Hij hecht meer waarde aan het belang van die Europese veiligheid. Die veranderende toon laat toch een serieuzere houding zien over het ontwerp."